Uitgelicht
Sterke kinderen veranderen de wereld
Aandacht voor kinderrechten op de radio dankzij Daniel (rechts)
Familie is je basis. Als die basis niet sterk genoeg is, komt de ontwikkeling van kinderen in gevaar. Maatschappelijk werkers van het familieversterkend programma van SOS Kinderdorpen in Congo en Burundi proberen dit te voorkomen met een aanpak die focust op zeven dimensies van armoede. Een digitale tool wijst hen de weg naar een ontwikkelingsplan op maat voor elke familie.
Alle ouders willen hun kind een goede omgeving bieden om in op te groeien. Maar soms botsen families op obstakels die ze moeilijk alleen kunnen trotseren. Zo kunnen veel families in Congo en Burundi hun kinderen niet de zorg bieden die ze nodig hebben. Met het familieversterkend programma helpt SOS Kinderdorpen deze families. Het werkt op drie niveaus om de levensomstandigheden van kinderen duurzaam te verbeteren: kind, familie en gemeenschap.
Armoede op zeven dimensies
Het motto van is: ‘Sterke kinderen veranderen de wereld’. “Daar geloven we in”, vertelt Oscar Nahayo, coördinator van het familieversterkend programma in Burundi. “Sterke kinderen die kansen krijgen om talenten te ontwikkelen, zijn een motor van sociale verandering. En dat kan het best als ze opgroeien in een stabiel, veilig en sterk gezin.” Voor veel kinderen in Burundi is dat echter niet het geval. In het land leeft de meerderheid van de kinderen in multidimensionale armoede. Daarbij gaat het niet alleen om financiële armoede, maar ook armoede op het vlak van gezondheid, huisvesting, werksituatie, welzijn, onderwijs of sociale uitsluiting. 78 procent van de kinderen in Burundi scoort op minstens drie van deze dimensies onder de armoedegrens. Oscar: “We weten dat kinderen die opgroeien in ernstige multidimensionale armoede een groot risico lopen om de bescherming en zorg van ouders te verliezen. Dan staan ze er alleen voor. Dat willen we met dit programma absoluut vermijden.”
Holistische benadering
Omdat de verschillende dimensies heel vaak met elkaar samenhangen, heeft het SOS familieversterkend programma een holistische aanpak. “Als we de situatie van een familie duurzaam willen verbeteren, moeten we vertrekken vanuit een globaal beeld van hun situatie”, vertelt Oscar. Om die situatie in kaart te brengen, ontwikkelde de internationale organisatie van SOS Kinderdorpen een tool die inmiddels gebruikt wordt in een honderdtal landen. Nelly Keza, verantwoordelijk voor de monitoring en evaluatie van het familieversterkend programma in Burundi, legt het uit: “Elke begeleiding start met een analyse op zeven dimensies: gezondheid, sociaal en emotioneel welzijn, onderwijs, levensonderhoud, huisvesting, bescherming en opvang. Hoe scoort elk kind van het gezin op elk van deze dimensies? Dat geeft ons een goed beeld van waar de grootste nood ligt. De analyse doen we sinds kort met tablets, waardoor alle informatie rechtstreeks in het systeem terechtkomt. Dat spaart de maatschappelijk werkers veel tijd uit.”
Kwestie van overleven
“Als je hier weduwe wordt, word je bedelaar”, vertelt de Congolese Ziraji, moeder van vijf en deelnemer aan het SOS familieversterkend programma. “Toen ik mijn man verloor, werd het voor ons een kwestie van overleven.” Alleenstaande moeders zijn overal ter wereld een kwetsbare groep, zo ook in Burundi en Congo. Ze maken een belangrijk deel uit van het doelpubliek van het familieversterkend programma. “SOS Kinderdorpen hielp ons opnieuw aansluiting te vinden bij de samenleving”, vertelt Ziraji. “Zij linkten mij aan een gemeenschapscoöperatie die traditionele kleding maakt en verkoopt. Ook nam SOS tijdelijk de schoolkosten van twee van mijn kinderen over. En we kregen een geit voor melk en om mee te fokken.”
Ziraji’s oudste dochter Ishara (20) vult aan: “Ik wist niet of ik zou kunnen studeren. Ik wist niet of ik ooit een rol van betekenis zou kunnen spelen in de samenleving. Maar dankzij het familieversterkende programma van SOS Kinderdorpen, studeer ik nu en tel ik opnieuw mee.” Ishara neemt inmiddels ook zelf een rol op zich in haar gemeenschap. Ze is lid van één van de lokale kinderrechtencomités die SOS ondersteunt. Zo bouwt ze mee aan lokaal draagvlak voor kinderrechten.
In het geval van Ziraji en Ishara was de grootste moeilijkheid hun sociale uitsluiting en gebrek aan inkomen. Daardoor konden de kinderen niet naar school, hadden ze geen toegang tot medische zorg en aten ze niet goed. Door hen te helpen aan een bron van inkomsten en sociale contacten binnen de coöperatie, kon het gezin een grote stap vooruitzetten.
" Kinderen die kansen krijgen om talenten te ontwikkelen, zijn een motor van verandering"
Elke familiebegeleiding start met een analyse op zeven dimensies
Individueel en in de gemeenschap
Vanuit de analyse stellen de maatschappelijk werkers samen met de familie een ontwikkelingsplan op, helemaal op maat. Daarin staan concrete doelstellingen en acties. En het is het startpunt om eventuele vooruitgang te meten. “Ieder jaar doen we de analyse opnieuw en kunnen we dus objectief vaststellen of een familie vooruitgang heeft geboekt en op welke domeinen”, vertelt Nelly. “We kunnen het traject van elke familie zo heel gericht bijsturen om toe te werken naar zelfstandigheid.”
Breng je alle analyses van de tweeduizend deelnemende families bij elkaar, dan kan je per locatie en gemeenschap trends analyseren. Want naast de individuele begeleiding van families, werkt het programma ook aan draagkracht van gemeenschappen. “Blijkt bijvoorbeeld dat in een gemeenschap vooral scholing of werkloosheid onder jongvolwassenen zorgwekkend is, dan kunnen we ons meer gaan richten op beroepsopleidingen. En in gemeenschappen waar de gezondheid van kinderen een grote zorg is, kunnen we meer inzetten op samenwerking met medische instellingen”, aldus Nelly.
Gemeenschap betrekken
SOS Kinderdorpen betrekt de gemeenschap bij het vinden van families die steun nodig hebben en ook bij de zoektocht naar oplossingen. “Want zo gaat de gemeenschap ook integraal deel uitmaken van die oplossingen” zegt Oscar. “Met kinderrechtenorganisaties helpen we bijvoorbeeld kinderen en jongeren zelf op te komen voor hun rechten. Of we brengen gezinnen bij elkaar rond een economische activiteit die ze samen kunnen realiseren, als een soort coöperatie. Zo ontstaat er een ondersteuningsnetwerk dat onafhankelijk van het programma kan blijven bestaan. Duurzame verandering is ons doel, en dat kan alleen als er uiteindelijk een sterk sociaal netwerk rond families staat.”
Christine: "Mijn kinderen werden regelmatig van school gestuurd"
Rolmodel
Ook het gezin van Christine, weduwe en moeder van negen kinderen, leefde in diepe armoede. Christine: “We hadden maar één schamele maaltijd per dag. Mijn kinderen werden regelmatig van school gestuurd omdat we de schoolkosten niet konden betalen.” In een eerste fase van het familieversterkend programma nam SOS die kosten op zich, zodat aan hun basisbehoeften werd voldaan. Om Christine economisch te versterken, kreeg ze een geit en ontwikkelde zij met begeleiding van een sociaal werker een handeltje in yoghurt. Haar zoon Daniel (16) doorloopt ondertussen ook een heel traject: hij is actief betrokken bij een kinderrechtenorganisatie, helpt zijn moeder in het familiebedrijfje en volgt een opleiding tot lasser. Onlangs organiseerde Daniel zelf een bewustwordingsprogramma rond kinderrechten op de lokale radio. Zo wordt een deelnemer uiteindelijk een rolmodel.